Cevap: İrâde iki kısma ayrılır:

Birinci kısım: Kevnî irâde,

 
İkinci kısım: Şer'î irâde.

Meşîet/dilemek manasında olan irâde kevnî irâdedir. Sevmek anlamındaki irâde şer'î irâdedir. Şer'î irâdenin örneği şu âyettir: 'Allah sizin tevbenizi kabul etmek ister.' (Nisâ: 27).

Burada 'ister' kelimesi sever anlamına gelir. Eğer mana 'Allah sizin tevbe etmenizi diler' olsaydı bütün kullarının tevbelerini kabul ederdi. Bu olmayacak bir şeydir. Çünkü insanların çoğu kâfirdir. O halde 'Allah sizin tevbenizi kabul etmek ister.' âyetinin anlamı Allah sizin tevbe etmenizi sever demektir. Allah'ın bir şeyi sevmesi o şeyin vaki olmasını gerektirmez. Çünkü ilâhi hikmet bazen onun meydana gelmemesini gerektirebilir.

Kevnî irâdenin örneği şu âyettir: 'Eğer Allah sizi azdırmak istiyorsa, ben size öğüt vermek istesem de, öğüdüm size fayda vermez.' (Hûd:34). Çünkü Allah teâlâ kullarını azdırmayı sevmez. O zaman bunun manası sizi azdırmayı sevseydi değil, sizi azdırmayı dileseydi olur.

Fakat geriye şu sorumuz kaldı: Murâd edilen şeyin vuku bulması yönünden kevnî irâde ile şer'î irâde arasındaki fark nedir?

Bu soruya cevap olarak deriz ki: Kevnî irâdede Allah teâlâ bir şeyin olmasını murâd ettiği zaman onun mutlaka vuku bulması gerekir ve mutlaka vuku bulur. 'Bir şeyi istediği zaman O'nun yaptığı 'Ol' demekten ibarettir. Hemen oluverir.' (Yasin: 82).

Şer'î irâde ye gelince bu olabilir de olmaya bilir de. Allah teâlâ bir şeyi şer'an isteyebilir ve sevebilir, fakat istenen şey olabilir de olmayabilir de.

Bir kimse Allah masiyetleri murâd eder mi? dediği zaman; Deriz ki: Allah teâlâ masiyetleri kevnî olarak murâd eder, şer'î olarak murâd etmez. (Yani masiyetlerin meydana gelmesi Allah'ın irâdesine bağlıdır, fakat Allah teâlâ şer'an bunların işlenmesini istemez.) Çünkü şer'î irâde sevmek manasına gelir, Allah masiyetleri sevmez, fakat kevnî olarak onları ister, yani masiyetlerin meydana gelmesi O'nun irâdesine bağlıdır. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O'nun irâdesine bağlıdır.